ضدیخ یکی از مهم‌ترین مایعاتی است که در نگهداری خودرو نقش کلیدی دارد. این ماده با ترکیب خاص مواد شیمیایی خود از یخ‌زدگی و جوش‌آوردن ونیز خوردگی سیستم خنک‌کننده جلوگیری می‌کند.

بسیاری از رانندگان تنها زمانی به اهمیت ضدیخ پی می‌برند که رادیاتور خودرو آن‌ها دچار مشکل شود. در این مقاله قصد داریم نگاهی جامع، فنی و در عین حال ساده به ضدیخ بیندازیم.

ضدیخ چیست و چرا اهمیت دارد؟

ضدیخ مایعی است که به رادیاتور خودرو اضافه می‌شود تا دمای مایع خنک‌کننده را در شرایط مختلف کنترل کند. این مایع نقطه انجماد را پایین می‌آورد و نقطه جوش را بالا می‌برد.

همین ویژگی‌ها باعث می‌شود موتور خودرو در فصل زمستان یخ نزند و در تابستان به خصوص در ترافیک های سنگین بیش از حد داغ نکند. علاوه بر این، ضدیخ دارای افزودنی‌هایی است که از خوردگی و زنگ‌زدگی اجزای داخلی رادیاتور خودرو و سیستم خنک کنندگی خودرو جلوگیری می‌کنند بنابراین ضدیخ یکی از مایعات ضروری خودرو است که هم در فصل زمستان و هم در فصل تابستان برای خودرو مورد نیاز است در واقع ضدیخ یک نیاز چهارفصل برای خودروها است.

ترکیبات اصلی ضدیخ

ضدیخ‌ها معمولاً از ترکیب اتیلن گلیکول یا پروپیلن گلیکول با آب مقطر ساخته می‌شوند. این ترکیبات پایه، نقطه انجماد را کاهش می‌دهند و نقطه جوش را افزایش می‌دهند. (برای اطلاعات بیشتر می توانید به این مقاله در وبلاگ شرکت کیمیاگران صنعت پیشه مراجعه نمایید.)

برای محافظت بیشتر، به ضدیخ افزودنی‌هایی مثل بازدارنده‌های خوردگی (نیتریت، فسفات، سیلیکات یا اسیدهای آلی)، مواد ضدکف و تثبیت‌کننده pH اضافه می‌شود.

اگر از آب معمولی یا آب دارای سختی زیاد به جای آب مقطر استفاده شود، رادیاتور خودرو به سرعت دچار رسوب و گرفتگی خواهد شد بنابراین بسیار مهم است که از چه نوع آبی استفاده کنیم.

دسته‌بندی ضدیخ‌ها در بازار

ضدیخ‌ها بر اساس تکنولوژی افزودنی‌ها به چند گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

1. ضدیخ سنتی یا  به اصطلاح ضدیخ معدنی (IAT) 

   این نوع ضدیخ با افزودنی‌های معدنی مثل فسفات و سیلیکات ساخته می‌شود. مناسب خودروهای قدیمی است اما عمر کوتاهی دارد و باید هر ۲ سال یک‌بار تعویض شود. 

2. ضدیخ اسیدی آلی (OAT) 

   این ضدیخ‌ها از ترکیبات آلی اسیدی به جای مواد معدنی استفاده می‌کنند. عمر طولانی‌تری دارند (۳ تا ۵ سال) و برای رادیاتور خودروهای جدید مناسب‌ترند. 

3. ضدیخ هیبریدی (HOAT) 

   ترکیبی از افزودنی‌های آلی و معدنی است. هم طول عمر خوبی دارد و هم از فلزات مختلف در رادیاتور خودرو محافظت می‌کند. 

4. ضدیخ بدون آب (Waterless) 

   این نوع ضدیخ از گلیکول خالص بدون آب ساخته می‌شود. نقطه جوش بسیار بالایی دارد و از تشکیل بخار جلوگیری می‌کند. گران‌تر است و بیشتر در خودروهای خاص یا مسابقه‌ای استفاده می‌شود.

نکات مهم در انتخاب ضدیخ مناسب برای رادیاتور خودرو

1. همیشه دستورالعمل کارخانه سازنده خودرو را بررسی کنید. برای این کار دفترچه راهنما خودرو که توسط سازنده خودرو ارائه می شود بهترین راهنما برای تهیه چه ضدیخ و چه روغن موتور می باشد.

2. از ضدیخ‌های معتبر و استاندارد که مطابق استاندارد ASTM D-3306 یا INSO 338 استفاده کنید. 

3. ضدیخ را با آب مقطر ترکیب کنید تا از رسوب و خوردگی جلوگیری شود. در نظر داشته باشید اگر می خواهید از محلول مناسب رادیاتور که معمولا به رنگ سبز هستند استفاده کنید، حتما حتما از برندهای معتبر آن ها را تهیه نمایید در صورت عدم وجود می توانید از آب مقطر استفاده نمایید. البته در بازار ضدیخ هایی با برندهای مختلف هستند که به صورت 50 درصد ضدیخ و 50 درصد آب مقطر بسته بندی شده اند که در صورت لزوم می توان از آن ها استفاده کرد.

4. هرگز ضدیخ‌های ناسازگار را با هم مخلوط نکنید. به عنوان مثال نباید به هیچ عنوان ضدیخ معدنی را با ضدیخ اسیدی مخلوط کرد. اگر خواستید به ضدیخ موجود در خودرو مقداری ضدیخ جدید اضافه نمایید حتما باید هر دو ضدیخ از یک خانواده باشد.

5. رنگ ضدیخ‌ها همیشه نشان‌دهنده نوع آن‌ها نیست، به ترکیب و استاندارد محصول توجه کنید. 

اشتباهات رایج در استفاده از ضدیخ

- استفاده از آب لوله‌کشی یا آب دارای سختی به جای آب مقطر 

- ترکیب چند نوع ضدیخ مختلف (ترکیب ضدیخ معدنی با ضدیخ اسیدی)

- نادیده گرفتن و بی‌توجهی به زمان تعویض دوره‌ای ضدیخ

- انتخاب ضدیخ نامناسب برای رادیاتور خودروهای مدرن 

جمع‌بندی

ضدیخ تنها یک مایع ساده نیست؛ بلکه یکی از حیاتی‌ترین اجزای نگهداری خودرو است. استفاده از ضدیخ استاندارد و مناسب باعث افزایش عمر موتور و رادیاتور خودرو می‌شود.

اگرچه ضدیخ اسیدی (OAT) و هیبریدی (HOAT) برای خودروهای جدید بهترین انتخاب‌اند، ضدیخ روغنی یا سنتی هنوز برای برخی خودروهای قدیمی کاربرد دارد. فقط باید رانندگان به مدت زمان تعویض ضدیخ دقت نمایند. باید در نظر داشت که ضدیخ نیز مانند روغن خودرو دارای یک عمر مفید است که اگر از عمر آن بگذرد دیگر آن عملکرد ومحافظت را برای خودرو ندارد.

همیشه به برند معتبر، استاندارد محصول و نیاز رادیاتور خودرو توجه کنید. در نهایت، همیشه پیشگیری بهتر از تعمیر است؛ بنابراین انتخاب ضدیخ درست می‌تواند شما را از هزینه‌های سنگین تعویض رادیاتور خودرو یا تعمیر موتور نجات دهد. باید این نکته را در نظر داشته باشیم که ضدیخ همراه با آب مقطر وظیفه خنک کردن خودرو را برعهده دارند و مرتب در خودرو جابه جا می شوند. اگر ضدیخ غیر استاندارد در خودرو استفاده نماییم به دلیل نداشتن افزودنی مناسب در ضدیخ، احتمال خوردگی در خودرو افزایش می یابد و همین امر باعث می شود قطعات خودرو از قبیل پمپ آب یا اصطلاحا واتر پمپ، رادیاتور خودرو، سیلندر خودرو و... دچار خوردگی شود. پس همیشه درنظر داشته باشیم که ضدیخ استاندارد عمر قطعات خودرو را تضمین می کند.